Mo­de­mu­ze@OBA

Foto: Philippe Vogelenzang, Styling: Ferry van der Nat

Modetopstukken in de OBA Liefhebbers van fashion, kostuum en accessoires opgelet: ter inspiratie, ter informatie, om te genieten en om je te stimuleren om zelf aan de slag te gaan om iets te maken is van 17 maart t/m 31 mei 2017 Modemuze te gast in de OBA. Een tentoonstelling mét een uitgebreid en divers programma. De nieuwe tentoonstelling Modemuze@OBA opent donderdag 16 maart de deuren in de Centrale OBA.

Modemuze brengt pareltjes van kostuums en accessoires uit het hele land samen in Amsterdam. Maar liefst twaalf Nederlandse musea openden hun depots en presenteren zowel historische kleding als wel hedendaagse outfits van jonge ontwerpers.
Van een loodzware Fong Leng-jurk tot een achttiende-eeuwse tas: op de tentoonstelling Modemuze@OBA hangen en liggen de meest uiteenlopende kledingstukken en accessoires uit musea als het Amsterdam Museum, Centraal Museum Utrecht en Paleis Het Loo.

Unieke kans
De tentoonstelling is ingericht door Modemuze; het online platform voor mode- en vier eeuwen kostuumgeschiedenis. Projectleider Mila Ernst vindt de tentoonstelling een buitenkans voor de echte modeliefhebber: "Textielcollecties kun je niet permanent exposeren. Door licht beschadigen de stukken snel. Maar voor deze tentoonstelling openen de diverse musea wel hun depots voor publiek. Eeuwenoude modecollecties en eigentijdse outfits zijn nu van dichtbij te bekijken. Van theatercollecties van Shakespeare tot een bijzondere tas uit het depot van Tassenmuseum Hendrikje."

https://www.modemuze.nl

www.modemuze.nl is een initiatief van het Amsterdam Museum, Centraal Museum Utrecht, Fries Museum Leeuwarden, Gemeentemuseum Den Haag, Museum Rotterdam, Paleis het Loo en het Rijksmuseum Amsterdam. Nieuwe partners die zich hebben aangesloten zijn: Tassenmuseum Hendrikje, Textielmuseum Tilburg, het Nationaal Museum van Wereldculturen, Nederlands Openluchtmuseum en de Theatercollectie Bijzondere Collecties UvA.

Een ode aan mannen met lang haar

Jared Leto, ©Getty Images

#6 Modemuze x FASHIONCLASH blogpost

door Japke van Uffelen MA student Museumstudies 

Ieder mens heeft het: haar. De een (ietsje) meer dan de ander, afhankelijk van zowel biologische als culturele factoren. Van nature heeft de een krullend haar, de ander overbeharing op armen en benen en weer een ander kan maar geen baard laten groeien. 

Door deze biologische kenmerken te vervormen wordt de verschijningsvorm van het haar maatschappelijk aanvaardbaar gemaakt. Per cultuur, tijd en sekse verschillen de normen en functies van deze verschijningsvorm. Net zoals kleding geeft haar vorm aan de eigen identiteit. Het lichaam wordt daarbij niet als een vaststaand gegeven gezien waarbij genetisch is bepaald hoe iemand eruitziet, maar als een project dat getransformeerd kan worden. Doordat haar een van de eerste fysieke kenmerken is die wordt gezien als we naar elkaar kijken, roept het direct een reactie of oordeel op. [1]

Mooi(e) man

Pruik van Egbert de Vrij Temminck, burgemeester van Amsterdam, 

1780-1799, Amsterdam Museum

#6 Modemuze x FASHIONCLASH blogpost

door Ninke Bloemberg, conservator mode en kostuums Centraal Museum Utrecht 

Eeuwenlang hebben mannen het schoonheidsideaal voor vrouwen bepaald: stevige ronde bosten, blanke huid of een strak ingeregen taille. Sinds het begin van de twintigste eeuw lijkt de man een koekje van eigen deeg te krijgen. De uberseksueel en metroman zijn al een aantal jaar passe, ook voor de menaissanceman [1] (hipster) lijkt het tij te keren. “Deze man houdt van mannelijk, een pak mag, maar zijn mannelijkheid is vooral te zien aan zijn beharing: de baard. Menaissance verwijst natuurlijk naar het renaissancetijdperk en betekent letterlijk wedergeboorte, en de mannenmode-industrie profiteert hiervan.” Zo signaleerde Georgette Koning vorig jaar. Deze zomer lijken de heren voor een “beardstache” te kiezen, aldus de Business Insider van 9 juni jl. [2] Een klein baardje en vooral: een snor. Hoe dan ook, baarden komen en snorren gaan. Feit lijkt wel dat de moderne man tegenwoordig goed verzorgd voor de dag moet komen.

Mannelijke ijdelheid is echter niet alleen iets van deze tijd. Schrijver Justus van Effen levert in zijn maatschappij kritische tijdschrift De Hollandse Spectator regelmatig commentaar op de achttiende-eeuwse samenleving. Zo meldt hij op 10 december 1733 dat een aantal modieuze mannen in hun sociëteit een ‘magnifiek nooteboom’ meubel dat dienstdoet als kaptafel. Daarop liggen ‘ontelbare’ kammen van verschillende grootte, staan maar liefst twaalf potjes met haarverzorgingsproducten, bevinden zich sierlijke poederdozen – voor de pruiken – en bovendien potjes ‘om de lippen, zelfs in de schraalste noorde wint, zagt en blozend te houden.’ [3]

Portret van een lid van de familie Van der Mersch, 
Cornelis Troost, 1736, Rijksmuseum

Soms hadden de heren – aldus Van Effen – producten die ‘aan de meeste Dames […] nog onbekend’ waren. Van Effen steekt hier duidelijk de draak met de overvloedige Soms hadden de heren – aldus Van Effen – producten die ‘aan de meeste Dames […] nog onbekend’ waren. Van Effen steekt hier duidelijk de draak met de overvloedige verzorgingsproducten voor sommige mannen uit zijn tijd. De man besteedde in de achttiende eeuw dan ook de nodige aandacht aan zijn uiterlijk. In het etiquetteboek uit 1735 van C. Van Laar is bijvoorbeeld te lezen dat ‘men alle deelen van ons Lighaam netjes en proper houdt, zonder nogtans van die Vrouwelyke middelen daartoe te gebruiken.’ Begaven de heren zich echter teveel op het terrein van de dames, dan werden ‘zyne verwyfde manieren’ als ‘ongemanierdheid’ gezien. [4] Bovendien heeft lichaamsbeharing nut: ‘Het haair schijnt den mannen […] achtbaarheid te gegeeven’. De baard groeit niet voor de rijpheid en is ‘derhalven een zeker teken van mannelijke sterkte.’ [5] Mocht het haar – met name op het hoofd – niet willen groeien, dan waren er verschillende middelen om dit te verbeteren. In 1778 verscheen postuum een zeer veelzijdig receptenboek van de hand van de arts, pastoor, landbouwkundige Noël Chomel. Hierin zijn veel recepten te vinden en een belangrijk deel van het werk gaat over de vraag hoe men gezond kan blijven (al hoop ik dat de lezer deze destijds niet te serieus heeft genomen, want echt gezond komt het niet over). Naast kookrecepten zijn er ook tips ‘om het haair te doen groeien’: ‘Neemt bijen, droogt ze in een pot, maakt ze dan tot een poeder, en strooit het op de kaale of hairlooze plaatzen. Of mengt het poeder met olie of pomade, en bestrijkt er de haairlooze plaatzen en haairen mede.’ [6] Magnifiek! En anders waren er altijd nog de pruiken. Soms zelfs van vrouwelijk haar gemaakt (of van paarden- of kamelenhaar), dat deerde blijkbaar niet…

Aandacht voor het uiterlijk en gebruik van allerlei verzorgingsproducten voor mannen is dus niets nieuws. De hedendaagse man kan met de vele producten die verkrijgbaar zijn momenteel zijn voorkomen op vele manieren benadrukken – zolang er maar een mannelijk element aanwezig blijft. De producten stralen daarom met hun sobere vormgeving stoerheid en rationaliteit uit. Deze zomer kan de Moustache guard van Maison Martin Margiela voor Droog Design in ieder geval uit de kast gehaald worden, zodat de getrimde man met een gerust hart van zijn espresso macchiato kan genieten.

Dit artikel verscheen eerder in de magalogue bij de tentoonstelling Fashion DNA van het Rijksmuseum. Voor dit blog is het herschreven en geactualiseerd.

Droog Design (promotor), Maison Martin Margiela (ontwerper), Moustache guard, 2010, Centraal Museum Utrecht 

Modemuze verbindt op een online platform de mode- en kostuumcollecties van zeven Nederlandse musea met verhalen van mode- en kostuumliefhebbers als een bron van inspiratie voor een breed publiek. In samenwerking met FASHIONCLASH festival komt Modemuze de hele maand juni met een serie blogs rondom het thema van dit jaar: ‘Gender’. Neem voor een overzicht van alle blogs een kijkje op: http://modemuze.nl/zoeken?trefwoord=FASHIONCLASH%20en%20Modemuze/

Noten:
[1]. M. Noel Chomel, Algemeen Huishoudelijk-, Natuur-, Zedekundig- en Konstwoordenboek…, Tweede Deel, tweede & vermeerderde druk, Leiden 1778, p. 974.
[2]. C. Van Laar, Het groot ceremonie-boek der beschaafde zeeden, welleevendheid, ceremonieel en welvoegende hoffelijkheden… voorgesteld in verscheidene redenwisselingen, 1735.
[3]. M. Noel Chomel, Algemeen Huishoudelijk-, Natuur-, Zedekundig- en Konstwoordenboek…, Tweede Deel, tweede & vermeerderde druk, Leiden 1778, p. 973.
[4]. http://www.independentfashiondaily.com/12239/weg-met-die-menaissance-man/, 21.04.2014.
[5]. http://www.businessinsider.com/what-is-a-beardstache-2015-6, 9.06.2015.
[6]. Justus van Effen, De Hollandse Spectator, 10.12.1733.

Wie heeft de broek aan?

Marlène Dietrich op de filmset van Morocco, 1930.

#5 Modemuze x FASHIONCLASH blogpost

Wie heeft de broek aan?

door Catherine Regout

De rok lijkt nog geen algemeen geaccepteerd kledingstuk voor mannen. In de blog Man-skirt van Rick van Os wordt beschreven dat de mannenrok door een aantal ontwerpers wordt gebruikt om de scheiding tussen typische mannen- en vrouwenkleding te verleggen, maar dat de rok (tot nu toe) voornamelijk vrouwelijke associaties oproept. Bij de van oorsprong mannelijke broek is echter het omgekeerde aan de orde: voor vrouwen is de broek een volkomen geaccepteerd kledingstuk geworden. Er bestaan vrouwelijke broeken voor elke gelegenheid, van praktisch en comfortabel tot Le Smoking en de Power Suit. De broek is echter niet altijd een voor vrouwen geaccepteerde kledingkeuze geweest.

‘When the woman wears the trousers’
Aan het einde van de 19de en het begin van de 20ste eeuw namen vrouwen steeds vaker deel aan sportactiviteiten waarbij het dragen van een lange rok onpraktisch was. Er werd gezocht naar alternatieven. Een broek was echter nog ‘onfatsoenlijk’, zoals Sjouk Hoitsma aangeeft in de blog met gelijknamige titel. De eerste feministische golf, waarbij vrouwen opkwamen voor meer gelijkheid met de man, vond in dezelfde periode plaats. De voor die tijd geëmancipeerde vrouwen namen afscheid van het ongemakkelijke korset, verruilde hun lange haar voor het model van een korte bob en kleedde zich in zogenaamde Garçonne-stijl. Deze stijl werd populair bij vrouwen na de Eerste Wereldoorlog en richtte zich in de kleding op het vervagen van het onderscheid tussen seksen. Vrouwen gingen broeken dragen, wat voorheen alleen tot het ‘territorium’ van de man behoorde, alhoewel deze broeken vooralsnog alleen in huis of op het strand werden gedragen. ( A. Fukai, Fashion. A History from the 18th to the 20th Century. Volume II: 20th Century, Kyoto 2002 (p.432) )

Strandpyjama van Maison de Bonneterie,
bestaande uit een lange broek van donkerblauwe wol en top van ongebleekt linnen met donkerblauwe noppenprint,
circa 1935, collectie Gemeentemuseum Den Haag.

‘When the woman wears the trousers’
Amerikaanse Vogue, 8-6-1929, p.91

In het artikel ‘When the woman wears the trousers’, in Amerikaanse Vogue van 8 juni 1929, worden verschillende outfits getoond en beschreven waarbij het zowel praktisch als modieus is om als vrouw een broek te dragen. (Amerikaanse Vogue, 8-6-1929, p.91). In de collectie van het Gemeentemuseum Den Haag is een strandpyjama met lange broek opgenomen die overeenkomsten heeft met een afgebeelde strandpyjama van het artikel in Vogue.

Hollywoodfilms werden in de jaren 1930 internationaal getoond en hadden een grote aantrekkingskracht, waardoor actrices, zoals Marlène Dietrich, door vele vrouwen als voorbeeld werden gezien. Naast bekende modetijdschriften, zoals Vogue, hadden Hollywood actrices invloed op de heersende mode. Toen Marlène Dietrich zich voor de film Morocco (1930) in een mannenpak hulde en liet zien dat ze ondanks deze masculiene kledingstijl, en met behulp van make-up, nog steeds vrouwelijk kon zijn, werd de broek voor vrouwen een geaccepteerdere kledingkeuze. In 1963 presenteerde André Courrèges een avondensemble met broek voor vrouwen en in 1966 voegde Yves Saint Laurent daar Le Smoking aan toe. Ze doorbraken het taboe op broeken voor vrouwen binnen haute couture en creëerden een vrouwelijke broek geschikt voor feestelijke gelegenheden. (A. Fukai, 2002, pp.448,488)

De Power Suit als uiting van macht en emancipatie
In verschillende literatuur wordt de link tussen het ‘mannenpak’ en (uitstraling van) macht gelegd. (Onder meer: D. Crane, Fashion and its social agendas : class, gender, and identity in clothing, Chicago 2000, F. Davis, Fashion, culture, and identity, Chicago 1994 en A. Fukai, Fashion. A History from the 18th to the 20th Century. Volume II: 20th Century, Kyoto 2002) De broek zou, net als brede schouders, een uiting van mannelijke autoriteit zijn. Toen Margaret Thatcher in 1979 de eerste vrouwelijke Prime Minister van Engeland werd, kwam de strijd voor gelijkheid van man en vrouw ook op de werkvloer internationaal onder de aandacht. In de jaren tachtig kwam de Power Suit op en werd voornamelijk gedragen door werkende vrouwen. Dit ensemble, bestaande uit een blazer, in de jaren 1980 vaak met grote schoudervullingen, blouse en broek, is afgeleid van het mannenpak. De brede schouders, scherpe lijnen en monochrome ontwerpen zouden de autoriteit, bekwaamheid en gelijkwaardigheid van de werkende vrouw ten opzichte van de werkende man benadrukken; emancipatie ten voeten uit.
De Power Suit heeft niet voor niets deze naam gekregen en wordt (in enigszins aangepaste vorm) nog steeds ingezet ter benadrukking van macht en gezag door vrouwen op vooraanstaande posities, zoals Angela Merkel en Hillary Clinton.

 Le Smoking, Yves Saint Laurent, 1966, foto: Helmut Newton.

De reden waarom de rok voor mannen (nog) niet geaccepteerd is, terwijl de broek voor vrouwen een standaard kledingstuk is geworden? Het is niet met zekerheid te zeggen, maar wellicht spelen de praktische en comfortabele pasvorm een rol naast de associaties van de ‘manlijke’ broek met macht, autoriteit en emancipatie. Waarden die aan de rok niet zijn verbonden.


Modemuze verbindt op een online platform de mode- en kostuumcollecties van zeven Nederlandse musea met verhalen van mode- en kostuumliefhebbers als een bron van inspiratie voor een breed publiek. In samenwerking met FASHIONCLASH festival komt Modemuze de hele maand juni met een serie blogs rondom het thema van dit jaar: ‘Gender’.

Meer Modemuze x FASHIONCLASH blogs: http://www.modemuze.nl/

Angela Merkel in Power Suit

Hillary Clinton in Power Suit

Man-skirt

Givenchy Fall 2012 Menswear, ©Style.com

#4 Modemuze x FASHIONCLASH blogpost

Man-skirt

by Rick van Os

There has been a double standard throughout the history of everyday fashion. Whereas women have gradually exchanged their skirts for trousers from the early nineteen-hundreds onwards, men haven’t taken up the opportunity (or have been able) to incorporate the skirt in their everyday apparel. Despite the valliant efforts made by fashion visionaries such as Jean Paul Gaultier, Vivienne Westwood, Dries van Noten and Walter van Beirendonck, the phenomenon of the man-skirt hasn’t found a raison d’être outside of the high-fashion discourse. Although effortlessly adopted as a symbol of anarchy by counter-cultural groups like punks and new romantics, one might still raise questions as to why the kilt, sarong or man-skirt has evidently failed to become an indespensible item in everyday men’s fashion.
When The Fashion World of Jean Paul Gaultier was on exhibit at de Kunsthal Rotterdam in early 2013, Gaultier’s signature coned bra was probably his most sought-after piece. However, ample amount of attention should have been payed to his revolutionary, playfully gender-bending man-skirts dating back to 1985. Ever since Gaultier’s masculine interpretation of the skirt, established and up-and-coming fashion designers have actively taken up this concept as a starting point to question our wardrobe’s underlying gender binary.

Jean Paul Gaultier Fall 2013 Menswear, ©Style.com

To gain a deeper understanding as to why the man-skirt is, allegedly, an absolute faux-pas, one has to reckon that this stance is a remnant of a shift in cultural values that occured with the advent of the Victorian Era. It is namely in this particular time period that gender roles would be defined more sharply. As man and woman were confined to seperate spheres, only joining each other for breakfast and dinner, their respective garment adapted towards the spaces they inhabited. A Victorian woman’s domestic workload had become greatly reduced due to the presence of servants, this enabled them to dress in a less pragmatic fashion such as the crinoline. By contrast, as men began to occupy the public sphere exclusively, thereby making them visible for other men to see, their dress adapted in terms of general look and practicality. Moreover, as the Victorians began to develop a more sober taste in dress, it became highly disregarded for men to adorn themselves in bright colours and luxurious fabrics. Expanding on this principle of sobriety, the proper decorum for men had become suits, plain shirts and ties by the middle of the twentieth century.

Dries van Noten Fall 2015 Menswear, ©Style.com

When taking the above into consideration, it isn’t far-fetched to state that the skirt, or anything akin to a skirt, had irrevocably become a hallmark of feminity. Since the Victorian era we have come a long way in terms of women’s rights and gender equality, it is striking however that we still largely cling to Victorian standards in terms of everyday fashion. Our generation of designers and consumers is bestowed with the noble task of proving that the colour, form and materiality of our clothing is not necessarily a signifier of our gender identity. A viable point of departure would be to judge the man-skirt on the basis of its aesthetic, material and functional merits.

Modemuze verbindt op een online platform de mode- en kostuumcollecties van zeven Nederlandse musea met verhalen van mode- en kostuumliefhebbers als een bron van inspiratie voor een breed publiek. In samenwerking met FASHIONCLASH festival komt Modemuze de hele maand juni met een serie blogs rondom het thema van dit jaar: ‘Gender’. Neem voor een overzicht van alle blogs een kijkje op: modemuze.nl

Het vreemdste object in de collecties

Phallus beurs, 1500-1600, collectie Amsterdam Museum.

#3 Modemuze x FASHIONCLASH blogpost

Het vreemdste object in de collecties 

Lisa Whittle, embedded researcher publieksparticipatie bij Modemuze

Stokbeurs, foedraal en phallus beurs. In drie verschillende musea zijn vrijwel gelijke beursjes te vinden, waarachter verschillende verhalen en verklaringen schuilen die de betekenis en context van deze objecten onduidelijk, maar des te aantrekkelijker maken. Met dateringen tussen 1500 en 1665, beslaan deze beursjes mogelijk een periode waarin de mode zich voor mannen en vrouwen anders ging ontwikkelen, maar kleding sowieso betekenissen kende die een leek vandaag de dag moeilijk kan ontcijferen. De suggestieve vorm van deze beursjes zal voor de meesten echter direct in het oog springen. De fallische contouren geven aanleiding tot speculatie over wat deze beursjes precies zijn. Hebben ze ooit een gebruiksfunctie gekend of zijn het vooral objecten met een symbolische waarde?

Beurs van groen fluweel, na 1580, Rijksmuseum

De objectbeschrijvingen van de musea en publicaties over deze beursjes vertellen ons veel over de veranderende perspectieven die zij hebben gekend. Ook vóór de 21ste eeuw worstelden historici met het ontcijferen van de betekenis van deze beursjes.

'Gendercodes in de mode van de 20e eeuw'

'Gendercodes in de mode van de 20e eeuw'

Door Nicky Cremers, masterstudente kunstwetenschappen KULeuven 

Yves Saint Laurent, zwarte vrouwensmoking, hersft-winter 1993/94, 

gebaseerd op zijn collectie 'Le Smoking' uit 1967, Modemuseum Hasselt

FASHIONCLASH Festival heeft dit jaar ‘gender’ als overkoepelend thema. Het festival wil aan de hand van mode de uitdagingen omtrent gendertopics aankaarten en een stap zetten in de richting van een intelligente, empathische benadering van gender en deze in de toekomst aan te wenden.

De term ‘gender’ verwijst naar de socioculturele verschillen tussen de sekses. Het zijn de vrouwelijke en mannelijke kenmerken die worden gevormd door opvoeding en cultuur. Mode is een belangrijk middel om menselijke persoonlijkheid mee uit te dragen en dit is niet anders voor de genderaspecten hiervan. Naast hedendaagse kunst en mode, wordt het historische aspect van gender uitgelicht tijdens het festival om aan te tonen dat genderkwesties geen nieuw fenomeen zijn. Mode is van groot belang in het emancipatieproces van bepaalde sociale groepen zoals vrouwen, homoseksuelen en gendervariabele personen. In de tentoonstelling Gendercodes in fashion throughout the 20th century vertellen de stukken uit het Modemuseum van Hasselt de geschiedenis van het veranderende normenpatroon in de mode van de 20e eeuw. De elf geselecteerde silhouetten in de expositie illustreren een evolutie die eerst de vrouwenmode bevrijdt van haar 19e eeuwse keurslijf, gaande van de flapper tot de powersuit. Deze kleding correleert met de veranderende sociale status van de vrouw in de samenleving. Hetgeen opvalt is dat de vernieuwingen in de vrouwenmode meestal adaptaties van elementen uit de mannenmode zijn. Omdat vrouwen tijdens de Eerste Wereldoorlog het werk van de man moesten overnemen terwijl zij militair werden ingezet, moest hun kleding comfortabeler zitten. De kleding viel losser waardoor de vrouwen hun korset achterwege lieten. Het duurde echter nog enkele decennia voordat de broek ook gemeengoed bij vrouwen werd. Wanneer vrouwen massaal op de werkvloer stappen adapteren ze ook het mannenkostuum. De powersuit is een icoon van de vrouwelijke emancipatie maar is gebaseerd op de meest herkenbare mannelijke uitrusting. In de jaren '80 begint deze eenzijdige beïnvloeding echter om te keren en start de mannenmode aan een opmars. Vrouwelijke elementen worden nu ook overgenomen in mannencollecties en het aanbod voor mannen begint enorm te groeien. Er is dus sprake van wederzijdse beïnvloeding in de mode en het duurt niet lang voordat unisex kleding in zwang komt. Daarnaast komt het steeds vaker voor dat personen zich niet beperken tot de collecties die bestemd zijn voor hun sekse, maar ook aan de andere kant van de winkel gaan shoppen. Een aantal designers besloten daarop de verdeling tussen mannen-en vrouwencollecties te laten voor wat ze was en ontwerpen louter kleding voor mensen. Het label Comme des Garçons van de Japanse Rei Kawakubo is hier een tentoongesteld voorbeeld van. Deze mode kan door iedereen gedragen worden, wat maakt dat enerzijds de designer niet langer beperkt wordt in ontwerpkeuzes en anderzijds dat de mogelijkheden voor de consument vergroten. Mode heeft een stadium bereikt waarin sekse ondergeschikt is aan het ontwerp en dat is een interessante evolutie die internationaal toegejuicht wordt.

Dries Van Noten, geruite en gewatteerde bombervest, 

kakikleurige broek met paisleyprint,

 katoenen overhemd, 

hersft-winter 2013/14, Modemuseum Hasselt

Net zoals in het sociale debat omtrent gendergelijkheid, wordt er in de mode gepleit voor een opheffing van de verschillen tussen man en vrouw. Dit gaat praktisch gezien uiteraard niet voor alle kleding aangezien mannen en vrouwen lichamelijk verschillen, maar het gaat om de vastgeroeste ideeën zoals vrouwen die thuishoren in rokken en mannen absoluut niet. Iedereen moet kunnen dragen waarin hij of zij zich het best en meest zelfzeker in voelt. In de mode- en kostuumgeschiedenis zijn tal van voorbeelden te vinden die de traditionele gendercodes nuanceren en bijdragen aan de strijd voor meer gelijkheid.
Met Jean Paul Gaultier, Yves Saint Laurent, Vivienne Westwood en Paul Smith is FASHIONCLASH Festival in goed gezelschap in hun queeste naar een modebeleving die de grenzen overschrijdt.
De pop-upexpo Gendercodes in fashion throughout the 20th century loopt van 3 juni tot 15 juni in het Bonnefantenmuseum te Maastricht. Het is een samenwerking tussen FASHIONCLASH Festival, Modemuseum Hasselt en het Bonnefantenmuseum.


Modemuze verbindt op een online platform de mode- en kostuumcollecties van zeven Nederlandse musea met verhalen van mode- en kostuumliefhebbers als een bron van inspiratie voor een breed publiek. In samenwerking met FASHIONCLASH festival komt Modemuze de hele maand juni met een serie blogs rondom het thema van dit jaar: ‘Gender’. Neem voor een overzicht van alle blogs een kijkje op: http://modemuze.nl

Rei Kawakubo en Junya Watanabe voor Comme des Garçons, 

mantel met ruches en barokke jacquardelementen, 

herfst-winter 2006/07, Modemuseum Hasselt

Onfatsoenlijk

Bestand: Fietskostuum Museum Rotterdam
Verwijzing: 2-deling fietskostuum, ca. 1900, Museum Rotterdam

Onfatsoenlijk

door: Sjouk Hoitsma, conservator mode en kostuum Museum Rotterdam 

Het einde van de negentiende eeuw en het begin van de twintigste is een spannende tijd voor de vrouwengarderobe. In die periode komen er veel mannelijke elementen in de vrouwenkleding die we tot op de dag van vandaag herkennen. Terwijl de fatsoensnormen voorschreven dat vrouwen zo vrouwelijk mogelijk gekleed moesten gaan met strak ingesnoerde tailles en rokken tot op de grond was dit ook de tijd waarin vrouwen een steeds actievere rol in de samenleving gingen innemen. Vrouwen gingen deelnemen aan sportieve activiteiten als wandelen, bergbeklimmen, fietsen, en andere sporten. Ze trokken er op uit en maakten reizen. Jonge vrouwen gingen al vaker op zoek naar een baan, administratief of in het onderwijs. Hiervoor waren nieuwe kledingvormen vereist. En deze werden gevonden in de garderobe van de man.
Dat was niet nieuw, veel bemiddelde vrouwen beoefenden al langer de paardensport. De amazonekleding had al veel mannelijke elementen. De opdeling van het kostuum in een jasje met een rok, een voorloper van het mantelpak, was afgeleid van het mannenkostuum. Het was gemaakt van stevige wollen stof, die ook voor mannenkleding werd gebruikt. Vaak werden deze amazonekostuums dan ook bij de mannenkleermaker gemaakt.

Bestand: Gracieuse – mei 1900 

Verwijzing: Gracieuse. Geïllustreerde Aglaja, 

5 mei 1900, Gemeentemuseum Den Haag 

Voor het paardrijden en vanaf 1870 ook voor het fietsen was een rok geen geschikt kledingstuk. Er werd dan ook gezocht naar broek-achtige oplossingen. Echter het idee van een vrouw met gespreide benen was ondenkbaar: het toppunt van onfatsoen. Voordat vrouwen de broek, tot dan toe aan mannen voorbehouden, veroverden waren er veel krampachtige en onhandige tussenvormen.
Een mooi voorbeeld is een fietskostuum uit de collectie van Museum Rotterdam van omstreeks 1900. Dit kostuum bestaat uit een kostuumjasje met lange panden en een tweedelige rok met splitten voor en achter. Er is een knoopsysteem zodat de panden als broekspijpen om de benen kunnen worden geknoopt. Op de fiets was dat gemakkelijk, naast de fiets kon de dame zich weer fatsoeneren: de broek werd dan omgeknoopt tot rok. Het lange jasje viel achter tot over het zadel, het aanstootgevende beeld van de gespreide benen was zo aan het oog onttrokken. Saillant detail is dat het jasje ter hoogte van de boezem flink is opgevuld.
Veel minder ingewikkeld was het mantelpak. Dit had haar oorsprong in Engeland rond 1870, waar de kleermaker John Redfern ze voor de sportieve bezigheden van zijn rijke clientèle vervaardigde. De combinatie van jasje, blouse en rok was zo praktisch, niet alleen voor sport, dat ze al snel ook in Europa werden gedragen. De blouse, afgeleid van het herenhemd werd vaak gedragen met een dasje, op het hoofd een matelot, ook al van de andere sekse ‘gepikt’.
Het mantelpak werd ook populair bij minder bemiddelde vrouwen omdat het geschikt was om in uit werken te gaan en er elke dag netjes uit te zien. Daarvoor hoefde je alleen de blouse te wisselen.
De mix van mannelijke en vrouwelijke elementen van het vroege mantelpak is spannend. Door de snit werd het vrouwenlichaam (boezem, taille, heupen, billen) benadrukt en de mannelijke elementen maakten het tegelijkertijd streng. Het is precies deze spanning die tot op de dag van vandaag intrigeert.

Bestand: Gracieuse – maart 1899 

Verwijzing: Gracieuse. Geïllustreerde Aglaja, 

1 maart 1899, Gemeentemuseum Den Haag

Modemuze verbindt op een online platform de mode- en kostuumcollecties van zeven Nederlandse musea met verhalen van mode- en kostuumliefhebbers als een bron van inspiratie voor een breed publiek. In samenwerking met FASHIONCLASH Festival komt Modemuze de hele maand juni met een serie blogs rondom het thema van dit jaar: ‘Gender’. 
Neem voor een overzicht van alle blogs een kijkje op: modemuze