Wie heeft de broek aan?

Marlène Dietrich op de filmset van Morocco, 1930.

#5 Modemuze x FASHIONCLASH blogpost

Wie heeft de broek aan?

door Catherine Regout

De rok lijkt nog geen algemeen geaccepteerd kledingstuk voor mannen. In de blog Man-skirt van Rick van Os wordt beschreven dat de mannenrok door een aantal ontwerpers wordt gebruikt om de scheiding tussen typische mannen- en vrouwenkleding te verleggen, maar dat de rok (tot nu toe) voornamelijk vrouwelijke associaties oproept. Bij de van oorsprong mannelijke broek is echter het omgekeerde aan de orde: voor vrouwen is de broek een volkomen geaccepteerd kledingstuk geworden. Er bestaan vrouwelijke broeken voor elke gelegenheid, van praktisch en comfortabel tot Le Smoking en de Power Suit. De broek is echter niet altijd een voor vrouwen geaccepteerde kledingkeuze geweest.

‘When the woman wears the trousers’
Aan het einde van de 19de en het begin van de 20ste eeuw namen vrouwen steeds vaker deel aan sportactiviteiten waarbij het dragen van een lange rok onpraktisch was. Er werd gezocht naar alternatieven. Een broek was echter nog ‘onfatsoenlijk’, zoals Sjouk Hoitsma aangeeft in de blog met gelijknamige titel. De eerste feministische golf, waarbij vrouwen opkwamen voor meer gelijkheid met de man, vond in dezelfde periode plaats. De voor die tijd geëmancipeerde vrouwen namen afscheid van het ongemakkelijke korset, verruilde hun lange haar voor het model van een korte bob en kleedde zich in zogenaamde Garçonne-stijl. Deze stijl werd populair bij vrouwen na de Eerste Wereldoorlog en richtte zich in de kleding op het vervagen van het onderscheid tussen seksen. Vrouwen gingen broeken dragen, wat voorheen alleen tot het ‘territorium’ van de man behoorde, alhoewel deze broeken vooralsnog alleen in huis of op het strand werden gedragen. ( A. Fukai, Fashion. A History from the 18th to the 20th Century. Volume II: 20th Century, Kyoto 2002 (p.432) )

Strandpyjama van Maison de Bonneterie,
bestaande uit een lange broek van donkerblauwe wol en top van ongebleekt linnen met donkerblauwe noppenprint,
circa 1935, collectie Gemeentemuseum Den Haag.

‘When the woman wears the trousers’
Amerikaanse Vogue, 8-6-1929, p.91

In het artikel ‘When the woman wears the trousers’, in Amerikaanse Vogue van 8 juni 1929, worden verschillende outfits getoond en beschreven waarbij het zowel praktisch als modieus is om als vrouw een broek te dragen. (Amerikaanse Vogue, 8-6-1929, p.91). In de collectie van het Gemeentemuseum Den Haag is een strandpyjama met lange broek opgenomen die overeenkomsten heeft met een afgebeelde strandpyjama van het artikel in Vogue.

Hollywoodfilms werden in de jaren 1930 internationaal getoond en hadden een grote aantrekkingskracht, waardoor actrices, zoals Marlène Dietrich, door vele vrouwen als voorbeeld werden gezien. Naast bekende modetijdschriften, zoals Vogue, hadden Hollywood actrices invloed op de heersende mode. Toen Marlène Dietrich zich voor de film Morocco (1930) in een mannenpak hulde en liet zien dat ze ondanks deze masculiene kledingstijl, en met behulp van make-up, nog steeds vrouwelijk kon zijn, werd de broek voor vrouwen een geaccepteerdere kledingkeuze. In 1963 presenteerde André Courrèges een avondensemble met broek voor vrouwen en in 1966 voegde Yves Saint Laurent daar Le Smoking aan toe. Ze doorbraken het taboe op broeken voor vrouwen binnen haute couture en creëerden een vrouwelijke broek geschikt voor feestelijke gelegenheden. (A. Fukai, 2002, pp.448,488)

De Power Suit als uiting van macht en emancipatie
In verschillende literatuur wordt de link tussen het ‘mannenpak’ en (uitstraling van) macht gelegd. (Onder meer: D. Crane, Fashion and its social agendas : class, gender, and identity in clothing, Chicago 2000, F. Davis, Fashion, culture, and identity, Chicago 1994 en A. Fukai, Fashion. A History from the 18th to the 20th Century. Volume II: 20th Century, Kyoto 2002) De broek zou, net als brede schouders, een uiting van mannelijke autoriteit zijn. Toen Margaret Thatcher in 1979 de eerste vrouwelijke Prime Minister van Engeland werd, kwam de strijd voor gelijkheid van man en vrouw ook op de werkvloer internationaal onder de aandacht. In de jaren tachtig kwam de Power Suit op en werd voornamelijk gedragen door werkende vrouwen. Dit ensemble, bestaande uit een blazer, in de jaren 1980 vaak met grote schoudervullingen, blouse en broek, is afgeleid van het mannenpak. De brede schouders, scherpe lijnen en monochrome ontwerpen zouden de autoriteit, bekwaamheid en gelijkwaardigheid van de werkende vrouw ten opzichte van de werkende man benadrukken; emancipatie ten voeten uit.
De Power Suit heeft niet voor niets deze naam gekregen en wordt (in enigszins aangepaste vorm) nog steeds ingezet ter benadrukking van macht en gezag door vrouwen op vooraanstaande posities, zoals Angela Merkel en Hillary Clinton.

 Le Smoking, Yves Saint Laurent, 1966, foto: Helmut Newton.

De reden waarom de rok voor mannen (nog) niet geaccepteerd is, terwijl de broek voor vrouwen een standaard kledingstuk is geworden? Het is niet met zekerheid te zeggen, maar wellicht spelen de praktische en comfortabele pasvorm een rol naast de associaties van de ‘manlijke’ broek met macht, autoriteit en emancipatie. Waarden die aan de rok niet zijn verbonden.


Modemuze verbindt op een online platform de mode- en kostuumcollecties van zeven Nederlandse musea met verhalen van mode- en kostuumliefhebbers als een bron van inspiratie voor een breed publiek. In samenwerking met FASHIONCLASH festival komt Modemuze de hele maand juni met een serie blogs rondom het thema van dit jaar: ‘Gender’.

Meer Modemuze x FASHIONCLASH blogs: http://www.modemuze.nl/

Angela Merkel in Power Suit

Hillary Clinton in Power Suit

'Gendercodes in de mode van de 20e eeuw'

'Gendercodes in de mode van de 20e eeuw'

Door Nicky Cremers, masterstudente kunstwetenschappen KULeuven 

Yves Saint Laurent, zwarte vrouwensmoking, hersft-winter 1993/94, 

gebaseerd op zijn collectie 'Le Smoking' uit 1967, Modemuseum Hasselt

FASHIONCLASH Festival heeft dit jaar ‘gender’ als overkoepelend thema. Het festival wil aan de hand van mode de uitdagingen omtrent gendertopics aankaarten en een stap zetten in de richting van een intelligente, empathische benadering van gender en deze in de toekomst aan te wenden.

De term ‘gender’ verwijst naar de socioculturele verschillen tussen de sekses. Het zijn de vrouwelijke en mannelijke kenmerken die worden gevormd door opvoeding en cultuur. Mode is een belangrijk middel om menselijke persoonlijkheid mee uit te dragen en dit is niet anders voor de genderaspecten hiervan. Naast hedendaagse kunst en mode, wordt het historische aspect van gender uitgelicht tijdens het festival om aan te tonen dat genderkwesties geen nieuw fenomeen zijn. Mode is van groot belang in het emancipatieproces van bepaalde sociale groepen zoals vrouwen, homoseksuelen en gendervariabele personen. In de tentoonstelling Gendercodes in fashion throughout the 20th century vertellen de stukken uit het Modemuseum van Hasselt de geschiedenis van het veranderende normenpatroon in de mode van de 20e eeuw. De elf geselecteerde silhouetten in de expositie illustreren een evolutie die eerst de vrouwenmode bevrijdt van haar 19e eeuwse keurslijf, gaande van de flapper tot de powersuit. Deze kleding correleert met de veranderende sociale status van de vrouw in de samenleving. Hetgeen opvalt is dat de vernieuwingen in de vrouwenmode meestal adaptaties van elementen uit de mannenmode zijn. Omdat vrouwen tijdens de Eerste Wereldoorlog het werk van de man moesten overnemen terwijl zij militair werden ingezet, moest hun kleding comfortabeler zitten. De kleding viel losser waardoor de vrouwen hun korset achterwege lieten. Het duurde echter nog enkele decennia voordat de broek ook gemeengoed bij vrouwen werd. Wanneer vrouwen massaal op de werkvloer stappen adapteren ze ook het mannenkostuum. De powersuit is een icoon van de vrouwelijke emancipatie maar is gebaseerd op de meest herkenbare mannelijke uitrusting. In de jaren '80 begint deze eenzijdige beïnvloeding echter om te keren en start de mannenmode aan een opmars. Vrouwelijke elementen worden nu ook overgenomen in mannencollecties en het aanbod voor mannen begint enorm te groeien. Er is dus sprake van wederzijdse beïnvloeding in de mode en het duurt niet lang voordat unisex kleding in zwang komt. Daarnaast komt het steeds vaker voor dat personen zich niet beperken tot de collecties die bestemd zijn voor hun sekse, maar ook aan de andere kant van de winkel gaan shoppen. Een aantal designers besloten daarop de verdeling tussen mannen-en vrouwencollecties te laten voor wat ze was en ontwerpen louter kleding voor mensen. Het label Comme des Garçons van de Japanse Rei Kawakubo is hier een tentoongesteld voorbeeld van. Deze mode kan door iedereen gedragen worden, wat maakt dat enerzijds de designer niet langer beperkt wordt in ontwerpkeuzes en anderzijds dat de mogelijkheden voor de consument vergroten. Mode heeft een stadium bereikt waarin sekse ondergeschikt is aan het ontwerp en dat is een interessante evolutie die internationaal toegejuicht wordt.

Dries Van Noten, geruite en gewatteerde bombervest, 

kakikleurige broek met paisleyprint,

 katoenen overhemd, 

hersft-winter 2013/14, Modemuseum Hasselt

Net zoals in het sociale debat omtrent gendergelijkheid, wordt er in de mode gepleit voor een opheffing van de verschillen tussen man en vrouw. Dit gaat praktisch gezien uiteraard niet voor alle kleding aangezien mannen en vrouwen lichamelijk verschillen, maar het gaat om de vastgeroeste ideeën zoals vrouwen die thuishoren in rokken en mannen absoluut niet. Iedereen moet kunnen dragen waarin hij of zij zich het best en meest zelfzeker in voelt. In de mode- en kostuumgeschiedenis zijn tal van voorbeelden te vinden die de traditionele gendercodes nuanceren en bijdragen aan de strijd voor meer gelijkheid.
Met Jean Paul Gaultier, Yves Saint Laurent, Vivienne Westwood en Paul Smith is FASHIONCLASH Festival in goed gezelschap in hun queeste naar een modebeleving die de grenzen overschrijdt.
De pop-upexpo Gendercodes in fashion throughout the 20th century loopt van 3 juni tot 15 juni in het Bonnefantenmuseum te Maastricht. Het is een samenwerking tussen FASHIONCLASH Festival, Modemuseum Hasselt en het Bonnefantenmuseum.


Modemuze verbindt op een online platform de mode- en kostuumcollecties van zeven Nederlandse musea met verhalen van mode- en kostuumliefhebbers als een bron van inspiratie voor een breed publiek. In samenwerking met FASHIONCLASH festival komt Modemuze de hele maand juni met een serie blogs rondom het thema van dit jaar: ‘Gender’. Neem voor een overzicht van alle blogs een kijkje op: http://modemuze.nl

Rei Kawakubo en Junya Watanabe voor Comme des Garçons, 

mantel met ruches en barokke jacquardelementen, 

herfst-winter 2006/07, Modemuseum Hasselt

Atelier Milada by Ann Boogaerts

Please introduce yourself to our readers. (Who are you, where do you come from and what is your field of specialization?)
My name is Ann Boogaerts, I'm born and raised in Genk, Belgium but I have some Czech and Walloon roots. I'm a fashion designer (womenswear) with a strong passion for crafted textile manipulations and embroideries. I studied Fashion Design at the ArtEZ Institute of the Arts in The Netherlands and at the Institut Français de la Mode in Paris, France. Last year I've launched my own small semi-couture label, Atelier Milada, together with my Russian husband.