'Gendercodes in de mode van de 20e eeuw'

'Gendercodes in de mode van de 20e eeuw'

Door Nicky Cremers, masterstudente kunstwetenschappen KULeuven 

Yves Saint Laurent, zwarte vrouwensmoking, hersft-winter 1993/94, 

gebaseerd op zijn collectie 'Le Smoking' uit 1967, Modemuseum Hasselt

FASHIONCLASH Festival heeft dit jaar ‘gender’ als overkoepelend thema. Het festival wil aan de hand van mode de uitdagingen omtrent gendertopics aankaarten en een stap zetten in de richting van een intelligente, empathische benadering van gender en deze in de toekomst aan te wenden.

De term ‘gender’ verwijst naar de socioculturele verschillen tussen de sekses. Het zijn de vrouwelijke en mannelijke kenmerken die worden gevormd door opvoeding en cultuur. Mode is een belangrijk middel om menselijke persoonlijkheid mee uit te dragen en dit is niet anders voor de genderaspecten hiervan. Naast hedendaagse kunst en mode, wordt het historische aspect van gender uitgelicht tijdens het festival om aan te tonen dat genderkwesties geen nieuw fenomeen zijn. Mode is van groot belang in het emancipatieproces van bepaalde sociale groepen zoals vrouwen, homoseksuelen en gendervariabele personen. In de tentoonstelling Gendercodes in fashion throughout the 20th century vertellen de stukken uit het Modemuseum van Hasselt de geschiedenis van het veranderende normenpatroon in de mode van de 20e eeuw. De elf geselecteerde silhouetten in de expositie illustreren een evolutie die eerst de vrouwenmode bevrijdt van haar 19e eeuwse keurslijf, gaande van de flapper tot de powersuit. Deze kleding correleert met de veranderende sociale status van de vrouw in de samenleving. Hetgeen opvalt is dat de vernieuwingen in de vrouwenmode meestal adaptaties van elementen uit de mannenmode zijn. Omdat vrouwen tijdens de Eerste Wereldoorlog het werk van de man moesten overnemen terwijl zij militair werden ingezet, moest hun kleding comfortabeler zitten. De kleding viel losser waardoor de vrouwen hun korset achterwege lieten. Het duurde echter nog enkele decennia voordat de broek ook gemeengoed bij vrouwen werd. Wanneer vrouwen massaal op de werkvloer stappen adapteren ze ook het mannenkostuum. De powersuit is een icoon van de vrouwelijke emancipatie maar is gebaseerd op de meest herkenbare mannelijke uitrusting. In de jaren '80 begint deze eenzijdige beïnvloeding echter om te keren en start de mannenmode aan een opmars. Vrouwelijke elementen worden nu ook overgenomen in mannencollecties en het aanbod voor mannen begint enorm te groeien. Er is dus sprake van wederzijdse beïnvloeding in de mode en het duurt niet lang voordat unisex kleding in zwang komt. Daarnaast komt het steeds vaker voor dat personen zich niet beperken tot de collecties die bestemd zijn voor hun sekse, maar ook aan de andere kant van de winkel gaan shoppen. Een aantal designers besloten daarop de verdeling tussen mannen-en vrouwencollecties te laten voor wat ze was en ontwerpen louter kleding voor mensen. Het label Comme des Garçons van de Japanse Rei Kawakubo is hier een tentoongesteld voorbeeld van. Deze mode kan door iedereen gedragen worden, wat maakt dat enerzijds de designer niet langer beperkt wordt in ontwerpkeuzes en anderzijds dat de mogelijkheden voor de consument vergroten. Mode heeft een stadium bereikt waarin sekse ondergeschikt is aan het ontwerp en dat is een interessante evolutie die internationaal toegejuicht wordt.

Dries Van Noten, geruite en gewatteerde bombervest, 

kakikleurige broek met paisleyprint,

 katoenen overhemd, 

hersft-winter 2013/14, Modemuseum Hasselt

Net zoals in het sociale debat omtrent gendergelijkheid, wordt er in de mode gepleit voor een opheffing van de verschillen tussen man en vrouw. Dit gaat praktisch gezien uiteraard niet voor alle kleding aangezien mannen en vrouwen lichamelijk verschillen, maar het gaat om de vastgeroeste ideeën zoals vrouwen die thuishoren in rokken en mannen absoluut niet. Iedereen moet kunnen dragen waarin hij of zij zich het best en meest zelfzeker in voelt. In de mode- en kostuumgeschiedenis zijn tal van voorbeelden te vinden die de traditionele gendercodes nuanceren en bijdragen aan de strijd voor meer gelijkheid.
Met Jean Paul Gaultier, Yves Saint Laurent, Vivienne Westwood en Paul Smith is FASHIONCLASH Festival in goed gezelschap in hun queeste naar een modebeleving die de grenzen overschrijdt.
De pop-upexpo Gendercodes in fashion throughout the 20th century loopt van 3 juni tot 15 juni in het Bonnefantenmuseum te Maastricht. Het is een samenwerking tussen FASHIONCLASH Festival, Modemuseum Hasselt en het Bonnefantenmuseum.


Modemuze verbindt op een online platform de mode- en kostuumcollecties van zeven Nederlandse musea met verhalen van mode- en kostuumliefhebbers als een bron van inspiratie voor een breed publiek. In samenwerking met FASHIONCLASH festival komt Modemuze de hele maand juni met een serie blogs rondom het thema van dit jaar: ‘Gender’. Neem voor een overzicht van alle blogs een kijkje op: http://modemuze.nl

Rei Kawakubo en Junya Watanabe voor Comme des Garçons, 

mantel met ruches en barokke jacquardelementen, 

herfst-winter 2006/07, Modemuseum Hasselt